Heinrich Dietel
 Popiersie Henryka Dietla | |
| Pełne imię i nazwisko |
Heinrich Gotthold Dietel |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
15 marca 1839 |
| Data i miejsce śmierci |
24 czerwca 1911 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość | |
| Wyznanie | |
| Rodzice |
Heinrich Gottlob Dietel, Johanna Wilhelmina Merbold |
| Małżeństwo |
Klara Jacob |
| Odznaczenia | |
| |
Heinrich Gotthold Dietel (ur. 15 marca 1839 w Greizu, zm. 24 czerwca 1911 r. w Sosnowcu)[1] – niemiecki i rosyjski przemysłowiec branży włókienniczej, o największym – obok braci Schönów – wkładzie w rozwój Sosnowca[2]. Dzięki staraniom Dietla Sosnowiec otrzymał w 1902 r. prawa miejskie, a on sam objął honorową funkcję radcy kolegialnego pierwszej rady miejskiej[3].
Urodził się 15 marca 1839 r. w Greizu w Turyngii w rodzinie luterańskiej Johanny Wilhelminy z domu Merbold i przemysłowca Heinricha Gottloba Dietla (1814—1883)[1], który w w Saksonii uruchomił własne przędzalnie wełny: w 1848 r. Greizu a w 1854 w Cunersdorf[4].
Jako syn przemysłowca z branży tkackiej Heinrich Gotthold kształcił się w Stanach Zjednoczonych[5], ucząc się m.in. technik przemysłowej produkcji wełny, jak też prowadzenia przedsiębiorstwa. Po powrocie do rodzinnego domu dzierżawił przędzalnię w Czechach, a także pomagał swojemu ojcu prowadzeniu przędzalni wełny czesankowej w Wilkau koło Zwickau w Saksonii, która została przeniesiona tu w 1868 r. z Cunersdorf[4] i okazała się największym sukcesem. Był pierwszym dyrektorem technicznym gręplarni w Lipsku. Poznał tam ojca swojej przyszłej żony, pochodzącego z Turyngii Jerzego Edwarda Jacoba, z którym podjął współpracę. W 1877 r. został słuchaczem Wyższej Szkoły Technicznej w Dreźnie[3].
Przeprowadzenie reformy celnej w Cesarstwie Rosyjskim w 1877 r., która narzuciła wysokie cło na towary sprowadzane zza granicy, skłoniło Dietla do podjęcia decyzji o rozpoczęciu produkcji wełny w nadgranicznych Sosnowicach w Królestwie Polskim, które posiadały kopalnie węglowe i dogodne położenie przy linii kolejowej[6][5]. 11 czerwca 1878 r. wziął ślub w Lipsku z Klarą Julią Jacob[1], a we wrześniu 1878, po uzyskaniu zgody władz carskich, przybył do Sosnowic[7], gdzie przystąpił do budowy pierwszej w Królestwie Polskim przędzalni czesankowej na gruntach zakupionych od spadkobierców Christiana Gustawa von Kramsta (Pogoń). Produkcja została uruchomiona w 1879 r., a stale modernizowany zakład przynosił znaczne dochody, dzięki którym mógł realizować swoje plany społeczno-gospodarcze. Henryk Dietel był członkiem Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu oraz Łódzkiego Komitetu Handlu i Przemysłu. Zasiadał w Zarządzie Towarzystwa Akcyjnego Sosnowieckich Fabryk Rur i Żelaza. Wybierano go do władz lokalnych instytucji o charakterze gospodarczym. Pełnił przez wiele lat funkcję doradcy przemysłowego gubernatora piotrkowskiego, a w uznaniu zasług Dietla na tym polu władze carskie przyznały mu tytuł carsko-rosyjskiego radcy handlowego[8].
19 lipca 1881 r. w Sosnowicach urodził się jego pierwszy syn Henryk Jerzy Dietel[1], a następne kolejno w 1883 r. Borys Edward, w 1885 r. Alfred Ryszard , w 1886 r. Roman Jakub i w 1888 r. najmłodszy Bogusław Włodzimierz[8]. W latach 1890–1900 doprowadził do wzniesienia rodzinnej rezydencji Dietlów, która znana jest jako Pałac Dietla[9].
Razem z innymi przemysłowcami zabiegał u władz carskich o przyznanie praw miejskich dla Sosnowic, a kiedy ich starania zakończyły się sukcesem w 1902 r., został radnym nowo utworzonej rady miejskiej[10].
Heinrich Gotthold Dietel zmarł 24 czerwca 1911 r. w Sosnowcu. Spoczął w rodzinnym mauzoleum na cmentarzu ewangelickim w Sosnowcu[11].
Działalność społeczna
[edytuj | edytuj kod]- 1882 r. – założenie ewangelickiej szkoły kantorowej[5]
- 1880 r. – założenie kościoła ewangelickiego w Sosnowcu[12]
- 1886 r. – ufundowanie budynku kościoła ewangelickiego w Sosnowcu-Pogoni[12]
- 1887 r. – współfundator cerkwi Świętych Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii[13]
- 1889 r. – współfinansowanie budowy Szkoły Aleksandryjskiej[5]
- 1894 r. – ufundowanie Szkoły Realnej[5]
- 1895–1898 – ufundowanie budynku Szkoły Realnej[5]
- 1901 r. – współfundator cerkwi św. Mikołaja Cudotwórcy w Sosnowcu[14]
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]
W 1898 r. podczas uroczystej ceremonii otwarcia Sosnowieckiej Szkoła Realnej, która była pierwszą w Zagłębiu Dąbrowskim szkołą średnią, Heinrich Dietel przekazał nowy gmach szkoły rosyjskiemu Ministerstwu Oświaty Narodowej. Za ten gest w stosunku do władz carskich otrzymał tytuł radcy państwa oraz Order Świętego Stanisława, Order Świętej Anny II stopnia i Order Świętego Włodzimierza III stopnia[8].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Rada Miejska w Sosnowcu na podstawie uchwały nr 660/L/09 z dnia 24 września 2009 r. nadała parkowi przy ulicy Stefana Żeromskiego nazwę „Park Dietla”[15]. Od 2017 r. jedna z ulic w Sosnowcu nosi nazwę Henryka Dietla[16].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Heinrich Gotthold DIETEL [online], geni_family_tree [dostęp 2017-06-27] (ang.).
- ↑ Pałac Franza Schoena w Sielcu – Kuźnicy cz. 1 [online], Kurier Miejski, 13 sierpnia 2024 [dostęp 2024-09-15] (pol.).
- ↑ a b IBR [online], edus.ibrbs.pl [dostęp 2017-06-27].
- ↑ a b Heinrich Gebauer, Die Volkswirtschaft im Königreiche Sachsen: historisch, geographisch und statistisch dargestellt, Baensch, 1893, s. 66 [dostęp 2024-10-14] (niem.).
- ↑ a b c d e f Super User, Regionalna Pracownia PTTK w Katowicach – Dzieje sosnowieckich ewangelików [online], krajoznawca.org [dostęp 2017-06-27] (pol.).
- ↑ Cecylia. Leszczyńska, Historia gospodarcza Polski, Wyd. Key Text, 2010, ISBN 978-83-87251-71-0, OCLC 711852430.
- ↑ Tomasz Kostro, Od cynku do kremu, e-bookowo, 29 lutego 2016, s. 227, ISBN 978-83-7859-648-6 [dostęp 2024-10-14] (pol.).
- ↑ a b c Agnieszka Mika, Życie i działalność Dietlów 1878-1945. Miejsce rodu w historii Sosnowca i kraju, [w:] Marian Kisiel, Paweł Majerski, Zagłębiowskie rody., Sosnowiec: Miejska Biblioteka Publiczna im. Gustawa Daniłowskiego, 2008, s. 62-64, 66, ISBN 978-83-924820-5-5 [dostęp 2024-10-12] (pol.).
- ↑ Heinrich Dietel – WikiZagłębie [online], wikizaglebie.pl [dostęp 2017-06-27] (pol.).
- ↑ Rodzina Dietlów – IBR wiki [online], ibrbs.pl [dostęp 2024-10-13].
- ↑ Tropem przodka. sosnowiec.naszemiasto.pl, 2003-04-29. [dostęp 2014-06-05].
- ↑ a b Historia | Parafia Ewangelicko-Augsburska św. Jana w Sosnowcu [online], sosnowiec.luteranie.pl [dostęp 2017-06-27] (pol.).
- ↑ Historia | Cerkiew Prawosławna – Sosnowiec [online], www.sosnowiec.cerkiew.pl [dostęp 2017-06-27] (pol.).
- ↑ Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy | Prawosławne cerkwie na starych pocztówkach [online], www.chram.com.pl [dostęp 2017-06-27] (pol.).
- ↑ Uchwała Nr 660/L/09 Rady Miejskiej w Sosnowcu z dnia 24 września 2009 roku w sprawie: nadania parkowi przy ulicy Żeromskiego nazwy „Park Dietla”., Biuletyn Informacji Publicznej [online], bip.um.sosnowiec.pl [dostęp 2024-10-12] (pol.).
- ↑ Uchwała Nr 633/L/2017 Rady Miejskiej w Sosnowcu z dnia 22 czerwca 2017 r. w sprawie zmiany nazwy ulicy Dąbrowszczaków w związku z realizacją zapisów ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej [online], Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego [dostęp 2024-10-13] (pol.).